'Ik vind het belangrijk dat de inhoud uit de kinderen zelf komt'

'Wat een superleuke les is dit!' zegt de juf van groep 4 van basisschool Vuurvogel in Muziekwijk. De kinderen zijn het met haar eens. Vol overgave hebben ze binnen een uur hun eigen klassenmonument gemaakt. De een herdenkt zijn oma, de ander haar cavia en ook een moeder die er ooit nog was, wordt niet vergeten. Wat de kinderen vandaag leren: met kunst kun je ook dingen herdenken. Een kunstwerk waarmee je dat kan doen, heet een monument.

De les is oorspronkelijk ontworpen door Delano MacAndrew (kunsteducator bij CBK Zuidoost) en en Fiona Kelatow (theatermaker en voormalig KIDD-educator). De Almeerse docent Dominique Roskott heeft de les opnieuw vormgegeven vanuit haar eigen achtergrond. In haar eigen werk maakt ze schaduw- en objecttheater, geïnspireerd op eeuwenoude tradities uit Indonesië. Met het idee om met kinderen objecten te maken in een doorzichtig potje en die vervolgens tentoon te stellen, liep ze al een tijdje rond.

"Dat idee paste goed bij de les over monumenten die onderdeel is van KIDD", vertelt Shanna Goedhart, educator beeldende kunst/erfgoed/architectuur voor KIDD. "We zochten daarvoor naar meer voorbeelden uit niet-westerse landen, om de beeldende-kunstlessen van KIDD diverser te kunnen maken. We wilden ruimte creëren om uit te wisselen welke tradities en vieringen een rol spelen in de culturen waarin de kinderen zijn opgegroeid. Zo behandelen we nu monumenten vanuit zowel westerse als niet-westerse landen."

Herdenken én vieren

Een les over monumenten leent zich goed voor aandacht voor verschillende tradities. Behalve het monument op de Dam, bekend van de Nationale Dodenherdenking op 4 mei, is er bijvoorbeeld het Indiëmonument, waar we de slachtoffers van de bevrijdingsoorlog van Indonesië herdenken. Ook zijn er de diverse Slavernijmonumenten - in Almere staat er ook één, weet jij waar? - waar we op 30 juni stilstaan bij ons slavernijverleden en op 1 juli (Ketikoti!) vieren dat de slavernij in de Nederlandse kolonies officieel werd afgeschaft.

Je kunt bij een monument dus behalve herdenken ook iets vieren. Feesten zijn er genoeg, de kinderen weten er uit hun eigen tradities zo een paar op te noemen: Kerstfeest (de geboorte van Christus), Lichtjesfeest (Divali, een feest uit India) en het Offerfeest (een feest vanuit de Islam).

Met papier en plakband

Tijdens de les maken de kinderen, met als materiaal alleen papier - dat ze verfrommelen net zo lang tot het kneedbaar wordt - en plakband, allemaal hun eigen minimonument. Ze plakken dat vast op het dekseltje van het potje dat ze hebben gekregen, en draaien de pot eromheen. In een heus ritueel, begeleid door het ritme van een trommel, plaatsen de kinderen hun minimonumentjes bij elkaar op een tafel voor in de klas. Er worden lichtjes bij gezet en dan volgt twee minuten stilte. Zo gaat dat als je iets herdenkt.

"Ik vind het belangrijk dat de inhoud uit de kinderen zelf komt", vertelt Dominique na afloop. "De les draagt verschillende elementen aan waar de kinderen mee aan de slag gaan, en wat uitmondt in een gezamenlijke, rituele performance. Voor deze leeftijd werkt dat heel goed. Ze komen net uit de fantasiewereld van de kleutertijd, en beginnen te ontdekken wie ze zijn, uit welke tradities ze komen. De verhalen die loskomen, raken me iedere keer weer. Zoals van het jongetje dat als monument een zwemband maakte. Waarom een zwemband, vroeg ik? Daar dreef ik altijd in met mijn overleden moeder..."